Zaznacz stronę

Gliwice nie były jedyne. 5 najważniejszych niemieckich prowokacji przed II wojną światową

 

Gliwice nie były jedyne. 5 najważniejszych niemieckich prowokacji przed II wojną światową

1 września 1939 roku o godzinie 4.45 z niemieckiego pancernika Schleswig-Holstein w kierunku Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte padły pierwsze strzały rozpoczynające II wojnę światową oraz atak nazistowskich Niemiec na Polskę.

Atak był poprzedzony serią zaplanowanych „incydentów” wzdłuż granicy polsko-niemieckiej, których celem było przedstawienie Polski jako agresora w oczach opinii międzynarodowej. Łącznie w 39 punktach granicznych doszło do serii ataków dywersyjnych, z których najbardziej znanym okazała się prowokacja gliwicka. Operacja nosiła kryptonim „Himmler”, była ściśle tajna i znana tylko osobom zaangażowanym w jej realizację.

  1. Prowokacja gliwicka

Rozpoczęta 31 sierpnia 1939 roku o godz. 20 atakiem niemieckich żołnierzy na niemiecką radiostację w Gliwicach. Oddziałem bezpośrednio dowodził Alfred Naujocks ale głównym koordynatorem całej akcji był Reinhard Heydrich – ówczesny szef Gestapo (dokładnie od 1934 roku) i Służby Bezpieczeństwa Rzeszy, jeden z organizatorów „nocy długich noży” (1934). Przez radio nadano jeden, 9 wyrazowy komunikat: „Uwaga, tu Gliwice. Radiostacja znajduje się w polskich rękach…”. Następnie radio zamilkło, a dwie godziny później o godz. 22.30 w państwowej rozgłośni Deutschlandsender nadano obszerny komunikat o „polskich prowokacjach”.

Z prowokacji gliwickiej nie zachowały się żadne dokumenty. Prawdopodobnie atakującymi byli SS-mani znający dobrze język polski, z których co najmniej 3 przeżyło wojnę. Na potrzeby prowokacji życie stracił Franciszek Honiok, który posłużył jako „ofiara niemieckiej obrony przed polskimi powstańcami”. Chociaż sam Honiok był ubrany po cywilnemu, obok niego leżały jeszcze ciała niemieckich więźniów, przebranych „na potrzeby akcji” w mundury polskie.

  1. Napad na leśniczówkę w Byczynie

Na miejsce ataku wytypowano Las Kluczowski (niem. KlutschauerWald), a dokładnie jedyne zabudowanie w tym lesie – leśniczówkę. Atak przygotowano ze znacznym wyprzedzeniem. Szefem operacji został Otto Rasch, szef gestapo w Linzu. Już 24 sierpnia do Byczyny przyjechało 10 ciężarówek SS-manów, którzy za kwatery obrali sobie browar Dalibora i restaurację Wyrwicha. Tak szybkie przybycie jednostek miało związek z planowaną datą ataku na Polskę, czyli 26 sierpnia. Ostatecznie datę prowokacji wyznaczono na 31 sierpnia.

Sama realizacja dywersji przebiegła niczym fabuła filmu paradokumentalnego. Niemieccy żołnierze „udający Polaków” udali się do lasu, gdzie po czasie rozmów i śpiewów ostrzelali opustoszałą leśniczówkę i jakby nigdy nic wrócili do kwater w Byczynie. Chwilę po tym na miejscu zjawiła się „grupa odwetowa”, która otoczyła leśniczówkę. Oczywiście nadano w niemieckim radiu komunikat o kolejnej polskiej prowokacji.

  1. Napad na punkt celny w Rybniku-Stodołach

W tym wypadku zabrakło naprawdę niewiele, by akcja zupełnie się nie udała. Do grupy dowodzonej przez Otto Hellwiga nie dotarł na czas rozkaz o wstrzymaniu realizacji planu „Fall Weiss”. Spod budynku celnego w Stodołach oddział został zawrócony przez…kuriera na motorze.

Po tej „pomyłce” w trybie natychmiastowym Hellwiga zastąpiono Karlem Hoffmanem, a nowy termin akcji wyznaczono na 1 września. Odpowiednio wcześnie gestapo przygotowało konserwy, ale bynajmniej nie te do jedzenia. Mianem „konserw” określano martwych, zazwyczaj politycznych więźniów niemieckich. Na potrzeby akcji w Stodołach ciała przywieziono z obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

Akcja rozpoczęła się 1 września o godzinie 4.00. Niemieccy dywersanci wydając głośne okrzyki pełne obelg pod adresem Rzeszy (po polsku oczywiście) ostrzelali i zdemolowali budynek celny po czym wycofali się z miejsca zdarzenia. Po zarządzeniu zbiórki oddziału okazało się, że liczba „konserw” się zgadza – nikt przypadkowo nie zginął.

  1. Zamach bombowy na dworcu kolejowym w Tarnowie (28 sierpnia 1939)

Tak często narzeka się na niepunktualność polskiej kolei a właśnie ona…uratowała ludziom życie. Dzięki temu, że pociąg z Krakowa był opóźniony i nie wjechał na czas na peron, uniknięto większej tragedii.

Zamachu dokonał Antoni Guzy, od 1938 roku bezrobotny ślusarz, członek mniejszości niemieckiej w Bielsku. Matką jego była Niemka, ojciec – Polakiem, który zginął podczas I wojny światowej. Trudna sytuacja, w jakiej znalazł się Guzy sprawiła, że zapisał się do niemieckiego związku zawodowego organizującego pracę na terenie Niemiec. Prawdopodobnie tam poznał osoby, które zwerbowały go i pomogły w organizacji zamachu.

Bezpośrednią osobą pomagającą mu w ataku był niejaki Neuman, z którym Guzy wyjechał z Bielska do Krakowa po walizki wypełnione ładunkami wybuchowymi. Wedle zeznań Guzego, Neuman kazał mu zostawić walizki w Tarnowie i powrócić do Krakowa na spotkanie.

Guzy spóźnił się na pociąg do Tarnowa i dotarł na miejsce zamachu taksówką, co kosztowało go 80 zł. Zostawił bagaże w przechowalni i udał się na piwo do dworcowej restauracji, po czym urządził sobie drobny spacer. Nastepnie wrócił kupić bilet za 7 złotych na luxtopedę do Krakowa, która miała odjechać nieco po godzinie 23. Co ciekawe, Guzy w ostatniej chwili wyszedł z poczekalni na peron oczekując na pociąg, co uchroniło go od śmierci we własnym zamachu.

Ładunki wybuchły o 23.18, raniąc 35 i zabijając 20 osób. Początkowo zamachowcowi sprzyjało szczęście, jednak na krótko. Uciekł razem z tłumem i pierwszą kontrolę policji przeszedł bezproblemowo – został tylko spisany i wypuszczony. Druga kontrola pod Hotelem Polskim zaprowadziła go na komisariat, gdzie po czasie złożył zeznania z przeprowadzonej akcji.

Podczas przesłuchania Guzy przyznał się, że za swój czyn nie otrzymał pieniędzy i zrobił to dlatego iż „czuje się Niemcem”. Żałował, że w zamachu zginęli ludzie; w zamierzeniu zamach miał zakończyć się „tylko” pożarem budynku.

Antoni Guzy prawdopodobnie jeszcze we wrześniu został rozstrzelany.

  1. Incydent w Jabłonkach (25-26 sierpnia 1939)

O ile wszystkie powyższe akcje na ogół kończyły się pomyślnie dla Niemców, tutaj można mówić o zupełnym falstarcie. W nocy z 25 na 26 sierpnia 1939 jedna z niemieckich bojówek dywersyjnych nie dostaje na czas rozkazu odwołującego działania i rozpoczyna atak na stację kolejową w Mostach koło Jabłonkowa.

Grupa pod dowództwem Hansa Herznera (licząca prawdopodobnie 30 osób) miała za zadanie zaatakować stację kolejową i tunel jabłonkowski i utrzymać pozycje do momentu nadejścia regularnej armii niemieckiej. Nie świadomi odwołania rozkazów dywersanci rozpoczęli akcję między 3 i 4 nad ranem, ostrzeliwując wspomnianą stację i biorąc do niewoli hutników zmierzających do pracy w Trzyńcu. Z mieszczącej się w podziemiach stacji telefonistka zdążyła na czas poinformować polskie dowództwo, a dywersanci po informacji od swoich przełożonych o odwołaniu akcji, wycofali się w kierunku Skałki i Wielkiego Połomu.

Sama akcja nie przyniosła strat w ludziach ale wywołała wielkie napięcie dyplomatyczne na linii Polska-III Rzesza. Wyjaśnień od Niemców w sprawie incydentu oczekiwał gen. Józef Kustroń (dowódca 21 Dywizji Piechoty Górskiej). Strona niemiecka do rozmów wyznaczyła kpt. Kreisela, który wyraził „ubolewanie z powodu incydentu” i zobowiązał się przekazać przełożonym skierowane przez dowództwo polskie żądania co do ukarania winnych, podkreślając, że za zamachem nie stoją oddziały Wehrmachtu. Ostatecznie gen. Kustroń zwolnił zatrzymane osoby ale podkreślił, że polskie wojsko z trudem pozostało na swoich pozycjach. Za „wybryk” swoich podopiecznych stronę polską osobiście przeprosił dowódca 7 Dywizji Piechoty, gen. mjr Eugen Ott tłumacząc, że był to „incydent, spowodowany przez niepoczytalnego osobnika”.

Mało brakowało, a do podobnej akcji doszłoby w tunelu kolejowym pod Łupkowem. Tutaj jednak rozkaz odwołujący nadszedł na czas.

Sam Herzner pomimo blamażu zaraz na początku wojny otrzymał Krzyż Żelazny II klasy. Za to odznaczenie „odpłacił się” Führerowi z nawiązką stając na czele oddziału „Nachtigall” odpowiedzialnego za eksterminację profesorów lwowskich oraz Żydów zamieszkujących Lwów w 1941 roku.

 

Opracował:

Damian Józefek

 

 

Wybrane propozycje książkowe z zakresu II wojny światowej znajdujące się w Czytelni Głównej:

 

 

Pin It on Pinterest

Przejdź do treści