W dniach 19 – 23 lipca br. Miejska Biblioteka Publiczna w Sanoku we współpracy z Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku zrealizowała projekt EtnoWakacje Smaki pogranicza dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska 2021.
Projekt adresowany był do dzieci i rodziców zainteresowanych tradycjami kulinarnymi naszego wielokulturowego regionu. W warsztatach na terenie sanockiego skansenu wzięło udział piętnaście osób. O zwyczajach i tradycjach grup etnograficznych zamieszkujących Podkarpacie opowiadali Katarzyna Wojtal – Krowiak i Marcin Krowiak – przewodnicy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Warsztaty kulinarne prowadzili: Elżbieta i Michał – pracownicy działającej na terenie skansenu piekarni Aleksandra Wolanina, Gabriela Zajonc – właścicielka Gospody pod Białą Górą i Katarzyna Wojtal – Krowiak. Każdy z pięciu dni to wyprawa w świat innej grupy etnograficznej, jej smaki, zapachy i obrzędy.
Poniedziałkowe spotkanie nosiło tytuł Przy szabasowych świecach. W piekarni uczestnicy wyplatali z przygotowanego wcześniej ciasta chałkę – tradycyjny wypiek kuchni żydowskiej. Gdy chałki trafiły do pieca przyszedł czas na zwiedzanie domów z Ustrzyk Dolnych i Jaćmierza znajdujących się przy Rynku Galicyjskim oraz będącej w trakcie prac konserwatorskich rekonstruowanej synagogi z Połańca. Duże zainteresowanie wzbudziły opowieści o zwyczajach, sprzętach i przyborach kuchennych wykorzystywanych w kuchni, koszerności spożywanych produktów i skomplikowanych zasadach przygotowywania posiłków, bezpośrednio związanych z bogatą obrzędowością religijną Żydów. Po upieczeniu każdy otrzymał wykonaną przez siebie chałkę.
We wtorek w replice budynku Urzędu Gminy dzieci piekły Nalewajki jak z bajki. To proste i szybkie w przygotowaniu, płynne ciasto wylewane bezpośrednio na płytę kuchni opalanej drewnem. Po upieczeniu można było degustować małe placuszki z dodatkiem dżemu lub śmietany i cukru. Doskonale smakowały też bez dodatków. Był to wstęp do opowieści i zwiedzania budynków mieszkalnych Dolinian (m. in. najstarszy obiekt na terenie skansenu z 1681 roku) zajmujących kiedyś tereny wokół Sanoka oraz Mrzygłód, Bukowsko i Nadolany. Na zakończenie Izabella Dmitrzak – Skowrońska przedstawiła krótką prezentację Książka kucharska mojej babci, wzbogaconą ciekawostkami kulinarnymi i historycznymi.
W środę przyszedł czas na przygotowanie potrawy chyba najbardziej kojarzonej z terenem Podkarpacia. Proziaki – podkarpackie smaki to wyprawa na tereny północnej części naszego województwa zamieszkiwane przez Pogórzan. W piekarni Andrzeja Wolanina uczestnicy od podstaw przygotowali ciasto na proziaki. Dzieci miały możliwość formowania tradycyjnego okrągłego placka, ale mogły też wymyślić własne kształty. Z piekarni uczestnicy przenieśli się do sektora Pogórzan, gdzie odwiedzili bogato wyposażoną kuchnię plebani z Ropy i skromną chałupę pogórzańską z Dydni oraz szkołę z XIX wieku.
Kolejny dzień warsztatów związany był z grupą etnograficzną Bojków zamieszkujących tereny górskie. Bieszczadzkie hreczanyki to kotleciki z kaszy gryczanej hreczki z dodatkami, smażone na oleju. Uczestnicy przygotowali placuszki w kuchni karczmy Austeria znajdującej się przy Rynku Galicyjskim. Po degustacji przyszła pora na zwiedzanie chałup Bojkowskich ze Skorodnego oraz cerkwi greckokatolickiej z Grąziowej.
W ostatni dzień kulinarnych niespodzianek przygotowywane były Łemkowskie fuczki – placki, których głównym składnikiem jest kiszona kapusta. Spotkanie odbyło się ponownie w Austerii. Po poczęstunku uczestnicy zwiedzili chyże w sektorze łemkowskim a na koniec kuchnię dworu ze Święcan.
Podróż przez historyczne kuchnie pogranicza była możliwa dzięki ogromnemu zaangażowaniu przewodników oraz osoby z pasją prowadzące projektowe warsztaty kulinarne. Smaki i zapachy przeplatały się z opowieściami o wierzeniach i religiach, tradycjach świątecznych, metodach wykonywania prac gospodarskich, warunkach panujących w zagrodach, naczyniach i narzędziach codziennego użytku, sposobach przygotowywania posiłków. Ówczesna kuchnia była nieurozmaicona i ograniczała się do przygotowywania posiłków z produktów, które były dostępne na co dzień. Mieszkańcy omawianych terenów musieli być samowystarczalni, jedli tylko to co sami wytwarzali.
Ostatnim punktem w programie projektu był koncert. W piątkowy wieczór w Zielonej Czytelni Biblioteki gościliśmy zespół Wernyhora, który wykonał łemkowskie i bojkowskie pieśni pogranicza. Teksty zaczerpnięte zostały z dzieł Oskara Kolberga, muzyka i wykonanie natomiast są autorską aranżacją artystów. Piękny, mocny i przenikliwy głos Darii Kosiek uzupełniony m. in. dźwiękami liry korbowej i violi da gamba, przeniósł słuchaczy w rozległe tereny bieszczadzkich połonin, w świat, który od dawna nie istnieje. Koncert wspaniale uzupełnił tegoroczne EtnoWakacje. Cudowna wyprawa w przeszłość dzięki koncertowi zyskała swoją muzykę, będącą nieodłączną częścią tradycji i obrzędów wszystkich poznanych grup etnograficznych.
Miejska Biblioteka Publiczna w Sanoku dziękuje Jerzemu Ginalskiemu Dyrektorowi Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku za współpracę w realizacji projektu i udostępnienie obiektów skansenu. Szczególne podziękowania należą się wszystkim osobom zaangażowanym w warsztaty kulinarne i zwiedzanie muzeum.
Galeria zdjęć:
https://www.facebook.com/media/set/?vanity=biblioteka.sanok&set=a.4234372236619950
https://www.facebook.com/media/set?vanity=biblioteka.sanok&set=a.4235783639812143
https://www.facebook.com/media/set?vanity=biblioteka.sanok&set=a.4236132649777242
https://www.facebook.com/media/set?vanity=biblioteka.sanok&set=a.4240505506006623
https://www.facebook.com/media/set?vanity=biblioteka.sanok&set=a.4242974475759726
